Música, cómicas galegas, concursos literarios e teatro, para conmemorar as Letras galegas 2023 adicadas este ano a Francisco Fernández del Riego.
Fernández del Riego, Francisco. Vilanova de Lourenzá (Lugo), 7.I.1913 – Vigo (Pontevedra), 26.XI.2010. Ensaísta, narrador, escritor e editor.
Tras formarse no seu pobo natal e en Mondoñedo, en 1930 iniciou a carreira de Dereito en Madrid, pero ao ano seguinte instalouse coa súa familia en Santiago de Compostela, onde a acabou en 1934 e empezou a exercer como profesor axudante de Dereito Civil. Ao estalar a guerra en 1936 alistouse para evitar ser represaliado polas súas actividades políticas, pois non só era secretario das Mocidades Galeguistas, senón que fixera unha intensa campaña en apoio do estatuto de autonomía de Galicia plebiscitado en 1936, e era coñecido como un destacado membro da xeración de mozos intelectuais do Seminario de Estudos Galegos. Tras a guerra instalouse en Vigo, contraeu matrimonio e comezou a traballar primeiro como profesor no ensino privado e despois como avogado.
En 1943 empezou a reorganizar o Partido Galeguista na clandestinidade. En 1950 fundou, xunto con outros galeguistas, a emblemática Editorial Galaxia, na que se ocupou da xerencia. En 1960 ingresou na Real Academia Galega, conseguindo que a partir de 1963 a institución escollese anualmente unha figura da cultura galega que protagonizase o Día dás Letras Galegas, que desde entón celébrase o 17 de maio. En 1963 comezou a súa andaina a revista galega de cultura Graal, que Fernández del Riego codirigió con Ramón Piñeiro durante os seus cen primeiros números, ata 1988; tamén en 1963 implicouse activamente na creación da Fundación Penzol, cuxa biblioteca —de consulta imprescindible para temas galegos— dirixiu. En 1964 participou na fundación do Partido Socialista Galego (PSG), no que militou ata 1978. En 1997 foi elixido presidente da Real Academia Galega, e imprimiu a esta un aire máis dinámico durante os catro anos en que, por limitación estatutaria, estivo á fronte da institución.
Incansable editor, destacou tamén como orador político e conferenciante, pero sobre todo pola súa tenaz presenza na prensa periódica galega desde os tempos da República, sempre co afán de utilizar as súas colaboracións como espazos de visibilización da cultura galega. A súa firma está presente tanto en publicacións anteriores á Guerra Civil como Universitarios, Nós, O pobo galego, Alento, Ser ou A nosa terra, como nas máis importantes cabeceiras da segunda metade do século xx: A Noite, A Rexión, Faro de Vigo, Vida galega ou La Voz de Galicia. Pero Fernández del Riego destacou tamén pola súa actuación como unha especie de embaixador oficioso da Galicia do interior na prensa da emigración e o exilio americanos ao colaborar en Galicia emigrante, Vieiros ou Galicia. Revista do Centro Galego de Buenos Aires, na que durante vinte anos asinou unha crónica informativa da vida cultural galega. Esta querenza polos xéneros xornalísticos determinou que boa parte da súa produción creativa e intelectual se atope dispersa, sen recoller en forma de libro. Se a súa personalidade intelectual caracterízase polo afán enciclopédico, como autor destacan os seus dicionarios, os seus libros de viaxes, as súas antoloxías da poesía galega, as súas biografías de destacados personaxes da historia cultural galega e os seus ensaios memorísticos; é necesario resaltar o seu Manual de historia da literatura galega (1971), moi útil no seu momento polo seu carácter divulgativo.
Á narrativa chegou tardíamente, ao publicar en 1992 Ou cego de Pumardedón, onde fai ficción da súa vivencia da Guerra Civil.
Posiblemente é a figura máis premiada da historia da cultura galega, pois recibiu, entre moitos outros, os seguintes galardóns: Premio de Ensaio do Centro Galego de Buenos Aires (1948), Premio Pedrón de Ouro (1979), Premio vitalicio da Fundación Barrié (1982), Medalla Castelao (1985), Premio Trasalba (1988), Premio de Creación Cultural da Xunta de Galicia (1992), doutor honoris causa da Universidade de Vigo (1992), Galego Egrexio (1993), Premio Fernández Latorre de Xornalismo (1994), Premio Otero Pedrayo (1995), Insignia de Ouro da Universidade de Santiago (1996), e o Premio das Artes e das Letras de Galicia (1997).
Obras de ~: Cos ollos do noso esprito, Buenos Aires, Alborada, 1949; Danzas populares gallegas, Buenos Aires, Ediciones Galicia, 1950; Galicia no espello, Buenos Aires, Ediciones Galicia, 1954; Escolma de poesía galega: os contemporáneos, Vigo, Galaxia, 1955; Manual de historia da literatura galega, Vigo, Galaxia, 1971; Letras do noso tempo, Vigo, Galaxia, 1974; Poesía galega: do dezanove aos continuadores, Vigo, Galaxia, 1976; Antolín faraldo, un precursor, Santiago de Compostela, Banco do Noroeste, 1978; Diccionario castellano-gallego, Vigo, Galaxia, 1979; Poesía galega: do posmodernismo aos novos, Vigo, Galaxia, 1980; Ánxel Casal e o libro galego, Sada, Edicións do Castro, 1983; As peregrinacións xacobeas, Vigo, Galaxia, 1984; Escritores de Portugal e do Brasil, Sada, Edicións do Castro, 1984; O señor da Casa Grande de Cimadevila, Trasalba, Patronato Otero Pedrayo, 1988; Diccionario de escritores en lingua galega, Sada, Edicións do Castro, 1990; O río do tempo: unha historia vivida, Sada, Edicións do Castro, 1990; Álvaro Cunqueiro e o seu mundo, Vigo, Ir Indo, 1991; Blanco Amor, emigrante e autodidacta, Vigo, Ir Indo, 1992; O cego de Pumardedón, Vigo, Ir Indo, 1992; Luis Seoane, desde a memoria, Sada, Edicións do Castro, 1994; Galicia, Vigo, Xerais, 1994; A xeración Galaxia, Vigo, Galaxia, 1996; Antolín Faraldo, o gran soñador, Vigo, Xerais, 1998; A pesca galega de mar a mar, Sada, Edicións do Castro, 1998; A pegada das viaxes, Vigo, Ir Indo, 2000; Con Pondal en Bergantiños, Vigo, Ir Indo, 2001; Camiño andado, Vigo, Galaxia, 2003; Sinais dunha cultura, Pontevedra, Diputación Provincial, 2003.
Bibl.: VV. AA., Rolda de amigos derredor de Francisco Fernández del Riego, Sada, Edicións do Castro, 1993; X. L. Franco Grande, F. Fernández del Riego, Vigo, Ir Indo, 2000; X. López y M. Román, Vivir unha vida, s. l., Xunta de Galicia, 2001; A. Mascato, Paco del Riego: unha historia de restauración política e cultural, Vigo, Cumio, 2002; VV. AA., Homenaxe a Francisco Fernández del Riego, Vigo, Fundación Premios da Crítica, 2002; M. Magdalena, “Abanderado de gran altura del galleguismo”, en El Mundo, 29 de noviembre de 2010, pág. 28.
Texto publicado por Dona Dolores Vilavedra Fernández na web de la Real Academia de la Historia