Petán

Banco na cima do Monte do Pedroso

É a máis oriental das parroquias do Concello. A súa poboación alcanza os 550 habitantes. Comunícase co municipio a través da N.120 Vigo -Orense distando deste 3'5 km. Está bañada polo río Deva e o arroio Aguillón.

A súa xeografía está coroada polo monte Pedroso con 1.073 metros de altura, o cal ofrece unhas vistas panorámicas espectaculares. Este monte separa a parroquia de Petán do Concello ourensano de Avión.

O seu patrón é San Julián, pero adquire relevada importancia a festa do Cristo da Vitoria. Esta celebración que ten lugar o 25 de xullo nun ambiente romeu e campestre, converteuse fai tempo en tradición para os veciños da comarca. Tamén se adoita celebrar a festividade de Santa Bárbara de Deva e a festividade da Virxe do Gundián, neste lugar, que conta cunha preciosa capela e unha árbore centenaria.

Como mostra da arquitectura popular galega, existe un peto de ánimas de considerables dimensións no barrio de Aldeíña. Os veciños dispoñen de tres centros culturais. Un no barrio de Aldeiña, outro no lugar de Sub-Igrexa e o terceiro no lugar de Deva que, aínda que na actualidade pertence a Petán, outrora tiña autonomía propia con categoría de parroquia.

Conta cunha Comunidade de Montes Veciñais.
 

No libro Historia Civil e Eclesiástica da Cidade de Tuy e a súa Obispado (1852. Francisco Avila e a Cueva) recóllese a seguinte descrición da parroquia por aquel entón na súa sección 63:

«...Recoñece Petán por Patrono tutelar a San Julián Mártir chamado o Cazador que celebran aquí a 7 de xaneiro, en cuxo día fai conmemoración súa o Martirologio Romano. É habitada de 98 veciños que corresponden polo contencioso ao Xuíz que hai aquí e polo político e gobernativo á xustiza da Cañiza. Valen os seus diezmos e os do Anejo Deva 15.400 rs. Que percibe de maneira total o párroco da matriz: o que non ten casa rectoral nin iglesario. A fábrica da Igrexa percibe 88 rs anuais de arriendo. Paga á Mesa Episcopal de Tuy unha libra de cera. Este beneficio é de presentación Real e Ordinaria.

Entre as feligresías de Petán e Achas hai un lugar chamado Senande que os seus veciños nun ano pertencen por parroquia á primeira e noutro á segunda e así con esta orde alternativa sempre.

E para administración de sacramentos a enfermos e enterros tocan a Petán e os diezmos do lugar percíbenos por metade ambos párrocos. Estes mesmos habitantes están suxeitos polo contencioso ao Xuíz de Petán e polo político e gobernativo ao das Achas hoxe Cañiza.

Esta parroquia nos Sínodos Diocesanos que celebrou o Señor Bispo Don Diego de Avellaneda en agosto de 1528 e abril de 1529 vémola nomeada nela como matriz. Pero nas visitas do obispado feitas polos señores Bispos e os seus visitadores dise nas efectuadas en Petán e Deva en 20 de setembro de 1541 e 27 de xuño de 1577 que a primeira era anejo da segunda. Non obstante isto, sempre Petán estivo habido por matriz e Deva por anejo. De preséntaa parroquia tomou nome a ilustre e nobre casa solar de Petán. Dista de Tuy 6 leguas.

11 Deva: 

Segundo Don José Verea e Aguiar na moderna historia de Galicia, páxina 38 a Voz Deva é céltica. Esta parroquia é Anejo de Petán. Venera por patroa tutelar a Santa Eulalia Virxe e Mártir de Mérida, a quen antiguamente chamaban no noso Obispado Santa Baya, cuxa festa fanlle a 10 de decembro: habítanla 95 veciños que corresponden polo contencioso ao Xuíz de Petán e polo político e gobernativo á xustiza da Cañiza. O valor dos seus diezmos vai incluído no da matriz. O párroco non ten casa rectoral nin iglesario. A fábrica da igrexa percibe de renda anual 3 ferrados e medio de centeno e 12 cuartillos de aceite. Paga á Mesa Episcopal de Tuy unha libra de cera. O cura é posto polo Abad da Matriz. Dista desta cidade cosa de 5 leguas.

12 Santa María de Gudián, ou segundo antes Gondián e tamén Godián,

foi anejo da parroquia de Petán segundo consta do Sínodo Diocesano que celebrou o Ilustrísimo Don Diego de Avellaneda en agosto de 1528. Pagaba entón á Misa de Tuy unha libra de cera. Hoxe está incorporado a Deva, aínda que ignoramos desde cando. E Deva conserva na súa memoria unha ermida dedicada á nosa Señora de Gundián...»

Parroquias